Wanneer is sprake van een medische fout?

De medische wereld is een snelle wereld. Beslissingen moeten vaak onder tijdsdruk worden genomen, terwijl niet altijd alle relevante informatie al beschikbaar of kenbaar is. Artsen, verpleegkundigen en paramedici maken dan ook een goede kans om ergens in hun carrière een keer een beroepsfout te maken, zoals een gemiste diagnose. ‘Wie geen beroepsfout heeft gemaakt, heeft geen praktijk gehad’, wordt wel eens gezegd. Dat neemt niet weg dat het voor patiënt én hulpverlener natuurlijk erg vervelend is als een medische fout wordt gemaakt, en dat dit tot grote schade kan leiden. Wanneer spreken wij in juridisch opzicht van een medische fout?

Professionele standaard

Volgens ons Burgerlijk Wetboek moet de hulpverlener bij zijn werkzaamheden “de zorg van een goed hulpverlener in acht nemen en daarbij handelen in overeenstemming met de op hem rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de voor hulpverleners geldende professionele standaard” (artikel 7:453 BW). Dat betekent dat sprake kan zijn van een medische fout als niet is gehandeld volgens de medisch-professionele standaard. De rechter hanteert vaak dit criterium: heeft de arts/verpleegkundige/therapeut de zorg verleend die een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot in dezelfde omstandigheden zou hebben betracht?

Open norm

Het is duidelijk dat de medisch-professionele standaard een “open norm” is. De uitkomst hiervan is een juridisch oordeel, maar de medische professie is leidend in de beoordeling. De norm wordt steeds “ingekleurd” door het concrete geval: heeft de hulpverlener redelijk bekwaam en redelijk gehandeld jegens déze patiënt, met déze voorgeschiedenis en déze prognose? Vaak zal dan allereerst gekeken worden of is gehandeld conform de geldende protocollen van de beroepsgroep. Als dat niet is gebeurd, kunnen daar goede (medische) redenen voor zijn, maar dat moet de hulpverlener dan wel aannemelijk kunnen maken en die afweging moet ook blijken uit het medisch dossier. Het kan niet genoeg worden benadrukt hoe belangrijk het is dat het medisch dossier op orde is, mocht het tot een juridische procedure komen.

Redelijk goede zorg

Wanneer is de zorg van een “redelijk niveau”? Redelijk wil zeggen: niet het beste wat er bestaat, niet het slechtste wat er bestaat, maar “gemiddeld/gangbaar”. Het oordeel of sprake is van een medische fout is een juridisch oordeel (zoals vele andere) over wat “redelijk” is, maar dan wel gebaseerd op een medisch oordeel over wat in de gegeven omstandigheden redelijk goede zorg is/was. Omdat de civiele rechter, anders dan de tuchtrechter, geen medische of paramedische achtergrond heeft, zal in een medische aansprakelijkheidszaak vaak een medisch deskundige worden aangesteld om deze vraag te beantwoorden. Het is wellicht geruststellend voor professionals in de gezondheidszorg om te bedenken dat het dus inhoudelijk de eigen beroepsgroep is die bepaalt of sprake is van een fout, ook al geeft de rechter het eindoordeel. Het gebeurt immers zelden dat een rechter zal afwijken van het oordeel van een medisch deskundige.

Medisch deskundige

De medisch deskundige heeft tot taak vast te stellen wat de gangbare inzichten binnen de betreffende beroepsgroep zijn over wat “redelijk goede zorg” was op het moment van het handelen. Daarbij geldt, vanzelfsprekend: de ene deskundige is de andere niet. Het is voor de uitkomst van het deskundigenoordeel dan ook cruciaal dat goed wordt nagedacht over de achtergrond en persoon van de deskundige die wordt ingeschakeld en de vraagstelling op basis waarvan hij zijn onderzoek verricht. Daarbij kan het nuttig zijn de deskundige vooraf te vragen een disclosure statement (gegevens over zijn professionele banden en achtergrond) te verstrekken.

Wat te doen bij een beroepsfout?

Wat op het eerste gezicht een fout lijkt, hoeft dat niet te zijn. Het kan voorkomen dat een tegenvallend operatieresultaat of een medische complicatie door de patiënt voor een medische fout wordt aangezien, terwijl wel degelijk sprake is geweest van handelen volgens de medisch-professionele standaard.

1. Bezie daarom altijd, of er nu een juridische procedure daagt of niet, of er mogelijkheden zijn met de patiënt in gesprek te komen en hem in alle rust en openheid uit te leggen wat er is gebeurd. Aarzel niet om toe te geven dat iets beter had kunnen gaan of om excuses te maken, als hier aanleiding toe is. Dat betekent immers nog niet dat u erkent dat sprake is van een medische fout of dat u aansprakelijkheid erkent.
2. Hebt u aanwijzingen dat mogelijk sprake is geweest van medisch foutief handelen met een kans op schade tot gevolg, meldt dit dan bij uw beroepsaansprakelijkheidverzekeraar, bewaar alle relevante (bewijs)stukken zorgvuldig en zoek kundige juridische bijstand.