Ruime uitleg vergunningvrij bouwen onder de Wabo

De Afdeling bestuursrechtspraak heeft op 8 augustus 2012 een voor de praktijk relevante uitspraak gedaan over de interpretatie van het vergunningvrij bouwen (201105349/1; LJN: BX3911 ). Kort gezegd komt de uitspraak erop neer dat gerealiseerde bouwwerken die op grond van artikel 2 (Bijlage II) van het Bor vergunningvrij zijn, niet meetellen bij de vraag of door de bouw van andere categorieën bouwwerken de maximaal in het bestemmingsplan toegestane oppervlakte aan bouwwerken wordt overschreden.

Waar gaat het in deze zaak om?

Sinds 1 oktober 2010 wordt het omgevingsrecht vormgegeven door de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (‘Wabo’) en het daarop gebaseerde Besluit omgevingsrecht (‘Bor’). De Wabo gaat uit van verschillende activiteiten waarvoor al dan niet een vergunningplicht bestaat. Zo is er de activiteit ‘bouwen van een bouwwerk’ en de activiteit ‘gebruiken van gronden of bouwwerken in strijd met het planologische regime’ (bijv. het bestemmingsplan). Bij ‘gebruiken in strijd met het planologische regime’ moet gedacht worden aan gebruiken in ruime zin. Daarmee doelt de wetgever dus niet alleen op regels over het gebruik van gronden en bouwwerken, maar ook op bouwregels. Artikel 2 en artikel 3 van Bijlage II van het Bor regelen in welke gevallen men kan bouwen en/of gebruiken in strijd met het planologische regime, zonder dat daarvoor een omgevingsvergunning nodig is. Tussen beide artikelen bestaat een wezenlijk verschil. De in artikel 2 opgesomde categorieën bouwwerken zijn uitgezonderd van de vergunningplicht voor de activiteit ‘bouwen’ en voor de activiteit ‘gebruiken in strijd met het planologische regime’. De categorieën die in artikel 3 worden genoemd, zijn uitsluitend vrijgesteld van de vergunningplicht voor de activiteit bouwen. In die gevallen moet dus alsnog een toets plaats vinden aan het bestemmingsplan; indien sprake is van strijd met het bestemmingsplan, bestaat een vergunningplicht voor het strijdige gebruik. In deze zaak was sprake van een geschil over een – onder het oude recht - verleende vrijstelling en bouwvergunning voor een overkapping. De overkapping voldeed aan de criteria van artikel 3 van Bijlage II van het Bor. Er was dus geen omgevingsvergunning voor het ‘bouwen’ nodig. De vervolgvraag luidde of sprake was van strijd met het bestemmingsplan en of een vergunning voor het gebruiken in strijd met het bestemmingsplan vereist was. In het bestemmingsplan was een maximale oppervlakte van aan- en uitbouwen ter grootte van 75 m2 opgenomen. Wanneer de bestaande, vergunningvrije aan- en uitbouwen zouden worden opgeteld bij het oppervlak van de overkapping zou die grens overschreden worden. De rechtbank oordeelde evenwel dat bij het beantwoorden van de vraag of realisering van de overkapping in overeenstemming met het bestemmingsplan is, de bouwwerken die zijn vrijgesteld op grond van artikel 2 van Bijlage II van het Bor (bouwen en gebruiken in strijd met het bestemmingsplan) niet mogen worden meegeteld. De Afdeling bevestigt deze visie: ingevolge artikel 2 vergunningvrije bouwwerken tellen niet mee bij de vraag of door de bouw van andere categorieën bouwwerken de maximaal in het bestemmingsplan toegestane oppervlakte aan bouwwerken wordt overschreden.De Afdeling licht dit als volgt toe. Voor categorieën bouwwerken die zijn aangewezen in artikel 2 geldt dat het bestemmingsplan niet in de weg kan staan aan het bouwen daarvan. Daaruit leidt de Afdeling af dat dergelijke bouwwerken ook niet meetellen bij de toetsing aan de maximaal in het bestemmingsplan toegelaten oppervlakte aan bouwwerken. Dat is overigens anders wanneer door realisering van een nieuw bouwwerk niet meer wordt voldaan aan de eisen die artikel 2 zelf stelt, bijvoorbeeld de eis dat niet meer dan 50% van het achtererfgebied mag worden bebouwd met bijbehorende bouwwerken. Voor de categorieën van bouwwerken die zijn aanwezen in artikel 3 van bijlage II bij het Bor geldt dat het bestemmingsplan wel in de weg kan staan aan vergunningvrij bouwen. Deze categorieën van bouwwerken tellen dus wel mee bij de vraag of de maximaal in het bestemmingsplan toegelaten oppervlakte wordt overschreden. Een andere opvatting zou de betekenis aan het bestemmingsplan en daarin opgenomen regels, bijvoorbeeld ten aanzien van de maximale bebouwbare oppervlakten, voor deze bouwwerken aanzienlijk ontnemen. Een heldere lijn, waarin iedereen zich lijkt te kunnen vinden. De Afdeling zet hiermee haar jurisprudentie voort die is ontwikkeld onder de Woningwet en de WRO (onder meer de uitspraak van 10 juli 2002, nr. 200101969/1). Ook de toelichting op het Bor biedt duidelijke aanknopingspunten voor deze conclusie ( Stb. 2010, 143; blz. 145).