Hoge raad over cessieverboden: Het zijn woorden die ertoe doen

Na het Oryx/Van Eesteren arrest hebben lagere rechters vaak de goederenrechtelijke werking van cessieverboden als uitgangspunt genomen. Ten onrechte, zo oordeelde de HR recentelijk.

Uitleg van cessieverboden na Oryx/Van Eesteren: goederenrechtelijke werking, tenzij…

Na het in 2003 gewezen arrest Oryx/Van Eesteren is in geschillen over cessieverboden door veel lagere rechters als uitgangspunt genomen dat, bij afwezigheid van aanwijzingen voor het tegendeel, het cessieverbod zo moet worden uitgelegd dat daarmee goederenrechtelijke werking is beoogd (recent nog hier, hier en hier). Zo ook in een zaak tussen Coface en Intergamma bij het hof Amsterdam. In cassatie concludeert de Hoge Raad echter dat door het hof het verkeerde uitgangspunt is gehanteerd. Het Coface/Intergamma arrest zou wel eens belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de bestaande financieringspraktijk.

Hoge Raad 21 maart 2014 (Coface/Intergamma)

In deze zaak speelt het volgende. Intergamma koopt elektronica van AFK Holland. Op deze koopovereenkomsten zijn de inkoopvoorwaarden van Intergamma van toepassing waarin een cessieverbod is opgenomen. In januari 2008 worden deze koopovereenkomsten overgenomen door moedervennootschap AFK Duitsland. Zij heeft ingevolge een factoringovereenkomst al haar vorderingen op Intergamma tot factuurdatum 1 maart 2009 gecedeerd aan Coface. Medio maart 2009 verzoekt AFK Holland om alle facturen vanaf 1 maart 2009 rechtstreeks aan haar te betalen. Intergamma betaalt daarna enkele bedragen aan AFK Holland. Deze betalingen betreffen echter facturen van AFK Duitsland van vóór 1 maart 2009. Coface vordert dat Intergamma wordt veroordeeld tot betaling van een bedrag van € 100.825,77. Interface doet een beroep op het cessieverbod. De rechtbank Utrecht wijst de vordering van Coface toe en oordeelt dat uit de bewoordingen van het cessieverbod volgt dat partijen de overdraagbaarheid van de vorderingen slechts verbintenisrechtelijk wilden uitsluiten. Het hof Amsterdam vernietigt dit vonnis, omdat met het cessieverbod van Intergamma wel degelijk goederenrechtelijke werking is beoogd. Tot deze conclusie komt het hof (deels) op grond van de hierboven samengevatte uitlegregel, welke volgens het hof voortvloeit uit het Oryx/Van Eesteren arrest. Over (onder andere) dit oordeel beklaagt Coface zich bij de Hoge Raad.

Uitleg van cessieverboden na Coface/Intergamma: verbintenisrechtelijke werking, tenzij…

De klacht van Coface treft doel. De Hoge Raad staat eerst kort stil bij waarom het in DSM/Fox geformuleerde uitlegcriterium moet worden toegepast bij de uitleg van een cessieverbod dat is opgenomen in algemene voorwaarden. Daarna laat hij zich kritisch uit over de door het hof gehanteerde uitlegregel. In Oryx/Van Eesteren is namelijk nooit de door het hof gehanteerde uitlegregel aanvaard. Een uitlegregel die bovendien onjuist is, volgens de Hoge Raad. Als uitgangspunt bij de uitleg van cessieverboden moet namelijk worden aangenomen dat “zij uitsluitend verbintenisrechtelijke werking hebben, tenzij uit de – naar objectieve maatstaven uit te leggen – formulering daarvan blijkt dat daarmee goederenrechtelijke werking als bedoeld in art. 3:83 lid 2 BW is beoogd.” Het hof Amsterdam heeft dit miskend en de Hoge Raad verwijst de zaak naar het hof Den Haag, waar zal moeten worden beoordeeld welke werking met het cessieverbod van Intergamma is beoogd.

Lessen voor de praktijk

Door de (ogenschijnlijk) onbeperkte mogelijkheid om onder Nederlands recht de overdracht en verpanding van vorderingen uit te sluiten, is het cessie/verpandingsverbod vaak een doorn in het oog van kredietverstrekkers. In veel buitenlandse rechtsstelsels worden de effecten van dergelijke bedingen namelijk afgezwakt, dan wel genuanceerd. Nederland loopt daardoor in internationaal opzicht uit de pas, maar met het Coface/Intergamma arrest lijkt een stap te zijn gezet naar afzwakking/nuancering van het cessieverbod en aansluiting bij internationale regelingen. Hoe groot deze stap is, zal de verwijzingsbeslissing van het hof Den Haag moeten uitwijzen. Hiernaar zal dan ook met belangstelling worden uitgekeken door factoringmaatschappijen en andere kredietverstrekkers. Voor gebruikers van een cessie/verpandingsverbod lijkt vooralsnog een soortgelijke formulering als het cessieverbod uit Oryx/Van Eesteren (zie rechtsoverweging 3.1) en/of een expliciete verwijzing naar art. 3:83 lid 2 BW de veiligste bewoording om goederenrechtelijk werking te verkrijgen. Indien het cessieverbod daar qua tekst en strekking significant van afwijkt, is het Coface/Intergamma arrest een duidelijke waarschuwing dat het cessieverbod wellicht niet het bedoelde effect zal hebben. Dit mogelijke risico zou voor deze partijen dan ook een goede reden moeten zijn om het cessieverbod in de (inkoop)voorwaarden te laten checken op houdbaarheid.