De Wet Kraken en Leegstand
In de nieuwsbrieven van respectievelijk februari, april en oktober 2009 zijn uitspraken uit datzelfde jaar besproken waarin het beschermd woonrecht van krakers centraal stond. Om het geheugen op te frissen een korte samenvatting. Het Hof Amsterdam heeft op 31 maart 2009, anders dan de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam, geoordeeld dat op het woonrecht van krakers een inbreuk mag worden gemaakt door over te gaan tot ontruiming van de gekraakte woning. De Hoge Raad heeft vervolgens op 9 oktober 2009 arrest gewezen in een soortgelijke zaak. De Hoge Raad overwoog dat krakers beschikken over een woonrecht, en dat een bevoegdheid voor strafrechtelijke ontruiming in de Nederlandse wet ontbreekt. De artikelen 429 sexies Wetboek van Strafrecht in combinatie met artikel 2 Politiewet en artikel 124 van de Wet op op de Rechterlijke Organisatie vormen volgens de Hoge Raad geen toereikende grondslag om een inbreuk op het fundamentele huisrecht van artikel 12 Grondwet en artikel 8 EVRM te legitimeren.
Na het arrest van de Hoge Raad was duidelijk dat het niet is toegestaan een pand strafrechtelijk te ontruimen, ook niet indien een pand korter dan een jaar leegstaat. Een huiseigenaar die te maken krijgt met krakers rest geen andere mogelijkheid dan naar de burgerlijke rechter te stappen om op die wijze de ontruiming van krakers te bewerkstelligen. De kosten hiervan komen voor rekening van de eigenaar. De diverse uitspraken in 2009 hebben vanzelfsprekend veel reacties ontketend. Corporaties en andere huiseigenaren vonden de uitspraak van de Hoge Raad niet goed bruikbaar in de praktijk.
Gelijktijdig met de uitspraken in 2009 heeft de Tweede Kamer het wetsvoorstel "Kraken en Leegstand" behandeld. Dit wetsvoorstel is 9 februari 2009 bij de Tweede Kamer ingediend en beoogt een strengere aanpak van kraken en het tegengaan van leegstand. Inmiddels is het wetsvoorstel op 1 juni 2010 aangenomen door de Eerste Kamer. Waarschijnlijk zal de wet in het najaar in werking treden. De wet houdt het volgende in. De huidige strafbaarstelling van kraken wordt aangescherpt. Anders dan nu het geval is, wordt kraken als misdrijf strafbaar gesteld en de strafbaarheid wordt niet langer afhankelijk gesteld van de duur van de leegstand. Momenteel is kraken alleen strafbaar indien een pand wordt gekraakt dat korter dan een jaar leegstaat. Met de nieuwe wet wordt bewerkstelligd dat krakers een gevangenisstraf kunnen krijgen van maximaal een jaar. De straf kan oplopen tot twee jaar en acht maanden als bij het kraken geweld en intimidatie wordt gebruikt en het kraken in vereniging plaatsvindt.
De wet Kraken en Leegstand biedt eigenaren de mogelijkheid hun pand strafrechtelijk te laten ontruimen wanneer het is gekraakt. Dit voorkomt dus dat eigenaren een civielrechtelijke (ontruimings)procedure aanhangig moeten maken. Hoewel de nieuwe wet positief klinkt en het een hele verbetering lijkt ten opzichte van de huidige situatie, is het de vraag of dat in de praktijk ook werkelijk zo zal zijn. Het is namelijk niet duidelijk of er streng gehandhaafd zal gaan worden. De gemeenten Amsterdam en Den Haag hebben al aangegeven dat zij niet van plan zijn een actieve rol te gaan spelen bij handhaving van het kraakverbod. Een strenge handhaving van het kraakverbod zal veel vergen van de capaciteit van politie en justitie. Zonder de medewerking van politie en justitie is het echter niet mogelijk krakers (strafrechtelijk) te ontruimen. Eigenaren zullen dan alsnog hun toevlucht moeten zoeken tot de civielrechtelijke kort geding-procedure.
De wet Kraken en Leegstand verruimt ook de mogelijkheden om de leegstand van gebouwen, niet zijnde woonruimte, te bestrijden. De Leegstandswet voorziet in de mogelijkheid voor gemeenten om een leegstandsverordening vast te stellen. Op basis van deze leegstandsverordening kan de gemeente een eigenaar, op straffe van een boete van maximaal € 7.500,-, verplicht stellen leegstand van een gebouw, welke leegstand langer dan zes maanden aanhoudt, te melden. Wanneer een pand langer dan een jaar leegstaat, kan de gemeente de eigenaar verplichten een bruikleenovereenkomst aan te gaan met een door de gemeente aan te dragen partij. Ook kan de gemeente een eigenaar verplichten voorzieningen te treffen zodat een leegstaand gebouw gebruikt kan worden.
Vanaf komend najaar geldt een algemeen kraakverbod. Dit lijkt positief nieuws voor huiseigenaren. Huiseigenaren zijn echter voor strafrechtelijke ontruiming van hun panden en een goede uitvoering van de bevoegdheden in de wet afhankelijk van de gemeente, politie en justitie. Aan strenge handhaving van het kraakverbod zijn vanzelfsprekend veel kosten verbonden. Als de gemeente, politie en justitie het kraakverbod streng gaan handhaven, zal dit kunnen leiden tot het terugdringen van kraak én leegstaande panden. De praktijk zal moeten uitwijzen of dit te realiseren valt.
