De Algemene wet bestuursrecht per 1 januari 2013 gewijzigd

Op 1 januari 2013 is de Algemene wet bestuursrecht (Awb) op een aantal belangrijke punten gewijzigd door inwerkingtreding van de Wet aanpassing bestuursprocesrecht (Staatsblad 2012/682). De wijzigingen zijn ook voor het omgevingsrecht van groot belang. Met de wijzigingen heeft de wetgever geprobeerd het bestuursprocesrecht verder te stroomlijnen en slagvaardiger te maken, en om effectieve geschilbeslechting te bevorderen. Een deel van de wijzigingen was al langer opgenomen in de Crisis- en herstelwet, maar zijn nu dus in de Algemene wet bestuursrecht te vinden. Om welke wijzigingen gaat het? Hierna volgt een kort overzicht van de belangrijkste wijzigingen.

Beroepgronden buiten beschouwing en gebreken passeren

Eén van de meest in het oog springende wijzigingen is de invoering van het relativiteitsvereiste in het bestuursprocesrecht. Dit houdt in dat de bestuursrechter een besluit niet vernietigt op grond van strijd met een regel of beginsel, wanneer die regel of dat beginsel kennelijk niet strekt tot bescherming van de belangen van degene die zich daarop beroept. In het omgevingsrecht heeft de Crisis- en herstelwet uitgewezen dat door het hanteren van de relativiteitseis inmiddels behoorlijk wat beroepsgronden van appellanten buiten beschouwing worden gelaten. Een tweede belangrijke wijziging is dat de toepassingsmogelijkheden van artikel 6:22 Awb (passeren gebreken) zijn verruimd. Instandlating van een besluit kan niet langer alleen plaatsvinden bij schending van vormvoorschriften, maar bij schending van elke geschreven of ongeschreven rechtsregel of rechtsbeginsel. Daarbij moet wel nog steeds aannemelijk zijn dat belanghebbenden niet worden benadeeld.

Achterwege laten hoorzitting

Verder hebben bestuursorganen sinds 1 januari jl. de mogelijkheid om in bezwaarschrift- en klachtprocedures de zogenaamde “antwoordkaartmethode” te hanteren. Dat betekent dat zij bezwaarmakers kunnen verzoeken om binnen een bepaalde termijn aan te geven of zij prijs stellen op een hoorzitting of niet. Wanneer het bestuursorgaan geen reactie ontvangt, kan de hoorzitting achterwege worden gelaten.

Effectieve geschilbeslechting

De bestuursrechter heeft op grond van de gewijzigde Awb de expliciete opdracht gekregen om het hem voorgelegde geschil zoveel mogelijk definitief te beslechten. Daarbij kan gedacht worden aan het in stand laten van de rechtsgevolgen, het zelf voorzien in de zaak of de toepassing van de bestuurlijke lus. Bij gegrondverklaring van het (hoger) beroep en vernietiging, kan de bestuursrechter bovendien bepalen dat voorschriften over de voorbereiding van het nieuwe besluit buiten toepassing blijven.

Hoger beroep, rechtseenheid en rechtsontwikkeling

De hoger-beroepsbepalingen die voorheen in de verschillende wetten te vinden waren, zijn nu overgebracht naar een nieuwe titel 8.5 van de Awb. De mogelijkheden om zaken in hoger beroep enkelvoudig af te doen, zijn uitgebreid. De wetswijziging introduceert verder het incidenteel hoger beroep (dit onderdeel is nog niet inwerking getreden): wanneer de tegenpartij hoger beroep instelt tegen een rechtbankuitspraak, bestaat de gelegenheid voor de andere partij om binnen een termijn van 6 weken na ontvangst van het gemotiveerde hoger beroep, alsnog zelf ook in hoger beroep te gaan. Met het oog op de bevordering van rechtseenheid en rechtsontwikkeling voorziet de Awb nu verder in de mogelijkheid om een zogenaamde “grote kamer” in te stellen die bestaat uit 5 leden van de hoger beroepsinstanties. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om leden van een college om een “conclusie” te vragen: een onafhankelijk, openbaar en met redenen omkleed advies aan de rechter over een in de zaak te nemen beslissing. Tenslotte kent de Awb sinds 1 januari jl. niet alleen de bestuurlijke lus, maar ook een judiciële lus. Dit houdt in dat de hoger-beroepsrechter bij gegrondverklaring van het hoger beroep, in zijn uitspraak kan bepalen dat beroep tegen een nieuw te nemen besluit direct bij de hoger-beroepsrechter kan worden ingediend. Daarmee kan een nieuwe bezwaar- en beroepsfase worden overgeslagen.

Tot slot

De wijzigingen zijn per 1 januari in werking getreden, met uitzondering van de regeling die voorziet in incidenteel hoger beroep (die volgt later). Er is voorzien in overgangsrecht (Staatsblad 2012/684). Van belang is onder andere dat het oude recht van toepassing blijft op besluiten (en uitspraken) die voor 1 januari 2013 bekend zijn gemaakt. Voor meer informatie kunt u terecht bij Liesbeth Berkouwer (020 – 550 6876 of Liesbeth.Berkouwer@kvdl.nl).