Overheden bestraft voor termijnoverschrijding!

Per 1 oktober jl. is de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen in werking getreden (TK nrs. 29934 en 31751). Deze wet is bedoeld om overheden zo snel mogelijk (maar in ieder geval binnen de termijn) te laten beslissen op onder meer aanvragen om ontheffingen en vergunningen en bezwaarschriften. Kort gezegd komt de wet er op neer dat het bestuursorgaan per dag dat niet tijdig is beslist op een aanvraag, een boete betaalt aan de aanvrager van het besluit.

Beslistermijnen in het bestuursrecht

Hoe werkt de wet? Voor het nemen van besluiten gelden termijnen. Die vloeien voort uit de Algemene wet bestuursrecht of de wettelijke regeling waarop de beschikking is gebaseerd. Voor gevallen waarin geen termijn voor het nemen van een besluit is gegeven, bepaalt de Awb dat een 'redelijk termijn' in acht moet worden genomen. De redelijke termijn kan op grond van de Awb maximaal 8 weken bedragen.

Werking van de Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen, verbeurte van bedragen

Op het overschrijden van deze wettelijke termijnen stond voor het bestuursorgaan doorgaans geen sanctie. Door de inwerkingtreding van de Wet dwangsom en beroep niet tijdig beslissen is dit gewijzigd. Het bestuursorgaan kan in de situatie komen dat per dag dat niet is beslist een dwangsom moet worden betaald. Het bedrag van de dwangsom moet door het bestuursorgaan worden betaald aan de aanvrager van de beschikking waarop niet tijdig is beslist. Het maximum aantal dagen dat een dwangsom kan worden verbeurd, is vastgesteld op 42 dagen. Voor de eerste 14 dagen verbeurt de gemeente per dag een bedrag van € 20,- euro. Voor de tweede veertien dagen per dag een bedrag van € 30,- en voor de overige dagen € 40,-. Het bedrag dat maximaal verbeurd kan worden is derhalve € 1260,-.

Rol van de aanvrager

Het is niet zo dat het bestuursorgaan na het ongebruikt verstrijken van een wettelijke beslistermijn automatisch dwangsommen verbeurt. Daarvoor is het noodzakelijk dat de aanvrager het bestuursorgaan in gebreke stelt. Dat kan met een schriftelijk verzoek aan het bestuursorgaan waarin men vanwege het uitblijven van het besluit aanspraak maakt op de dwangsommen. Het bestuursorgaan heeft na ontvangst van zo'n verzoek twee weken de tijd om alsnog het besluit te nemen. Lukt dit niet binnen de twee weken dan verbeurt het bestuursorgaan dagelijks een dwangsom. Van belang is dat alleen belanghebbenden in aanmerking komen voor de dwangsom. Tevens moet het bestuursorgaan binnen redelijke tijd na het verstrijken van de beslistermijn in gebreke zijn gesteld. Tenslotte gaat de regeling niet op bij het verstrijken van een beslistermijn als sprake is van een 'onzinaanvraag', die als kennelijk niet ontvankelijk of kennelijk ongegrond moet worden bestempeld.

Directe toegang tot de rechter

Tenslotte voorziet de regeling nog in directe toegang tot de rechter, nadat de twee weken zijn verstreken die het bestuur na ingebrekestelling heeft om alsnog een besluit te nemen. Voorheen moest men eerst bewaar maken tegen het uitblijven van een besluit, voordat beroep kon worden ingesteld. Verklaart de rechter het beroep gegrond, dan is het bestuursorgaan verplicht binnen twee weken na de gegrondverklaring een beslissing te nemen.

Codificatie in de Awb

De Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen is voor het belangrijkste deel opgenomen in hoofdstuk 4 van de Awb, in artikel 4:15 t/m 4:20 Awb.

Wijziging van enkele wettelijke beslistermijnen

Tegelijk met de Wet dwangsom bij niet tijdig beslissen, is een aantal wettelijke beslistermijnen verruimd. De belangrijkste wijziging betreft die voor het nemen van een beslissing op bezwaar. Voortaan loopt de termijn daarvoor niet meer vanaf het moment dat het bezwaarschrift is ingediend, maar vanaf het einde van de bezwaartermijn. Verder geldt dat als het bestuursorgaan zich laat adviseren door een onafhankelijke adviescommissie, de termijn voor het nemen van de beslissing op bezwaar is verruimd van 10 naar 12 weken. Een andere wijziging betreft de termijn voor de beslissing op een Wob-verzoek, Die is verruimd van 2 naar 4 weken.

Voordelen van de regeling

Een bedrijf en burger hebben door de wet een eenvoudige mogelijkheid om met een dwangmiddel te bewerkstelligen dat vastgelopen besluitvorming weer op gang komt, zonder dat zij daarvoor naar de rechter hoeven. Ook kan het bewustwording bij de overheid vergroten. Het probleem van het niet tijdig beslissen wordt zichtbaar gemaakt, doordat het de overheid geld gaat kosten. Het maximum te verbeuren bedrag is afgemeten tegen de gehele begroting van de overheid misschien niet schrikbarend hoog, maar er gaat wel een signaalwerking vanuit, die bestuursorganen er in de toekomst wellicht toe aanzet de beslistermijnen beter in acht te nemen. Het succes van het instrument zal afhangen van de mate waarin aanvragers van beschikkingen, waaronder projectontwikkelaars en burgers, de overheid in gebreke stellen. Wordt dat veel gedaan, dan zullen overheden eerder geneigd zijn om tijdig te besluiten.