Het profiteren van wanprestatie bij een selectief distributiestelsel

Alfa Romeo Nederland ('ARN') hanteert een selectief distributiestel voor de verkoop van haar Alfa Romeo auto's in Nederland. Bij een selectief distributiestelsel verkoopt de leverancier de goederen slechts aan distributeurs die op grond van vastgestelde criteria zijn geselecteerd, en de distributeurs verbinden zich ertoe om deze goederen niet aan niet-erkende distributeurs te verkopen. De dealers die zijn aangesloten bij het distributiestelsel van ARN moeten aan diverse kwalitatieve voorwaarden voldoen met betrekking tot de inrichting van hun bedrijf, de opleiding van het personeel en bijvoorbeeld hun productpresentatie. De hoge kwaliteitseisen zorgen er onder andere voor dat het aantal dealers beperkt blijft en garandeert daarmee een zekere exclusiviteit zodat de dealers hun investeringen kunnen terugverdienen. Om deze exclusiviteit te handhaven geldt binnen het distributiestelsel een doorleververbod. De erkende dealers mogen alleen auto's verkopen aan eindgebruikers óf aan andere erkende dealers. De concurrentiepositie van de erkende dealers wordt zodoende beschermd omdat wordt voorkomen dat niet-erkende dealers ook nieuwe Alfa Romeo's verkopen zonder hoge investeringen te hoeven doen.

Geschil met Multicar

ARN ziet zich echter geconfronteerd met een niet-erkende dealer, namelijk Multicar, die toch nieuwe Alfa Romeo's verkoopt aan consumenten in Nederland. Multicar verkrijgt deze auto's niet via ARN maar via een erkende dealer die in strijd handelt met het doorleverbod en daarmee wanprestatie pleegt jegens ARN. ARN komt in actie tegen Multicar en stelt dat Multicar onrechtmatig handelt jegens ARN door bewust te profiteren van de wanprestatie van de erkende dealer. ARN stelt dat de verkoop van nieuwe Alfa Romeo's door Multicar de concurrentiepositie aantast van de erkende dealers. Immers, het is denkbaar dat door deze concurrentie het voor erkende dealers moeilijker wordt om hun - aanzienlijke - investeringen terug te verdienen. Dit tast het selectieve distributiestelsel aan. ARN vordert in kort geding dat Multicar geen nieuwe Alfa Romeo's in de EER althans in Nederland meer betrekt van een erkende dealer en de handel van Alfa Romeo's 'als nieuw' staakt.

Beoordeling Rechtbank Dordrecht en Hof 's Gravenhage

De rechtbank en het hof wijzen de vordering van ARN echter af. Zo oordeelde het hof onder andere dat Multicar de erkende dealers weliswaar concurrentie kon aandoen, maar als de erkende dealers al in een ongunstigere positie zouden verkeren ten opzichte van Multicar dan zou dat in de eerste plaats het gevolg zijn van het door ARN gekozen distributiestelsel. Het hof had in het midden gelaten of er sprake was van oneerlijke concurrentie.

Beoordeling Hoge Raad

De Hoge Raad is het niet eens met het hof en vindt dat de keuze van de distributeur voor bepaalde verkoopstandaarden niet voor rekening van de erkende dealers hoeft te komen. Volgens de Hoge Raad kan het feit dat Multicar profiteert van de ongunstige concurrentiepositie waarin de erkende dealers zich bevinden onder bepaalde omstandigheden onrechtmatig zijn. De Hoge Raad oordeelde dat van onrechtmatig handelen jegens de erkende dealers sprake is als een niet aan het distributiestelsel gebonden handelaar, zoals Multicar:

1. producten verhandelt die hij heeft verkregen door bewust gebruik te maken van de omstandigheid dat een gebonden handelaar, die wel behoort tot het selectieve distributiestelsel, jegens de distributeur het wederverkoopverbod schendt;
2. door het verhandelen van de aldus verkregen auto's in concurrentie treedt met gebonden handelaren op wie een dergelijk wederverkoopverbod rust; en
3. daarbij ter bevordering van het eigen bedrijf profiteert van de omstandigheid dat deze gebonden handelaren jegens hem in een ongunstigere positie verkeren doordat zij zich aan het wederverkoopverbod moeten houden.

Dit handelen is jegens de gebonden handelaren onrechtmatig. Maar de Hoge Raad oordeelde daarnaast dat bovenstaande oneerlijke concurrentie ook jegens de distributeur onrechtmatig kan zijn indien het distributiestelsel wordt ondermijnd, bijvoorbeeld doordat:

• • • andere aan het stelsel gebonden handelaren zich eveneens aan hun verplichtingen gaan onttrekken;
    • hun gebondenheid aan het stelsel beëindigen; of
    • derden om die reden niet tot het stelsel willen toetreden.

Bij de vraag of Multicar onrechtmatig handelde jegens ARN had hof dan ook in de eerste plaats moeten oordelen of:

1. er sprake was van oneerlijke concurrentie;
2. het distributiestelsel werd ondermijnd; en
3. bovenstaande onder gegeven omstandigheden onrechtmatig was jegens de distributeur.

De Hoge Raad sluit dus niet uit dat Multicar onrechtmatig heeft gehandeld jegens ARN. Daarom heeft de Hoge Raad de zaak terugverwezen en het is nu aan het Hof Amsterdam om de door de Hoge Raad opgestelde criteria toe te passen en invulling te geven aan de bijkomende omstandigheden.

Conclusie

In het arrest ARN/Multicar is de vaste lijn in de jurisprudentie gecontinueerd. Het profiteren van wanprestatie is in beginsel niet onrechtmatig, maar bijkomende omstandigheden kunnen ertoe leiden dat dit wel het geval is. De Hoge Raad heeft dit nogmaals bevestigd en daarnaast enkele specifieke omstandigheden omschreven op grond waarvan het ondermijnen van een selectief distributiestelsel onrechtmatig kan zijn.