Bereddingskosten: onmiddellijk dreigend gevaar van schade?

Hoge Raad 15 april 2011, LJN: BP2309

Essentie

Vanwege asbestvervuiling reinigt een bewaarnemer een opgeslagen partij cacao en vordert van verzekeraars vergoeding van de daarmee gemoeide kosten (bereddingskosten). Rechtbank en hof wijzen dit toe. De Hoge Raad vernietigt het arrest van het hof, omdat het oordeel van het hof over ‘onmiddellijk dreigend gevaar’ voor schade, waarvan sprake moet zijn om de kosten als bereddingskosten te kwalificeren, ontoereikend is gemotiveerd.

Samenvatting

ICM, een dochteronderneming van SGS, is bewaarnemer (geweest) van een partij cacao die was opgeslagen in een door haar gehuurde loods in Zaandam, waarvan in 2000 bleek dat deze met asbest was vervuild. ICM heeft verzekeraars daarover geïnformeerd en heeft vervolgens de cacao gereinigd en verplaatst naar andere loodsen. ICM heeft de kosten ad € 708.247,-- betaald en vordert in rechte uitkering door verzekeraars van dat bedrag. Rechtbank en hof wijzen de vorderingen van ICM toe. In cassatie komen verzekeraars o.a. op tegen de verwerping door het hof van verzekeraars dat geen sprake is van bereddingskosten in de zin van artikel 283 K. (oud). Verzekeraars bestrijden niet de maatstaf die het hof heeft gehanteerd, maar betwisten wel dat sprake was van een “onmiddellijk dreigend gevaar” tot het ontstaan van schade. De Hoge Raad oordeelt dat de verwerping van het verweer van verzekeraars door het hof ontoereikend is gemotiveerd. Onduidelijk is hoe hof tot zijn oordeel is gekomen dat afgifte van de cacao indien daarom was gevraagd, niet mogelijk was. Gesteld noch gebleken was dat, als een van de bewaargevers daadwerkelijk om uitlevering op korte termijn zou hebben gevraagd, aan die vraag niet tijdig zou kunnen worden voldaan. Verzekeraars hadden ook aangevoerd dat de cacao die ICM dan moest uitleveren eenvoudig gereinigd kon worden, zodat er geen onmiddellijk dreigend gevaar op het intreden van schade bestond. De Hoge Raad vernietigt het arrest van het hof.

In perspectief

Zie ook:

• HR 30 november 2007, NJ 2007, 641
• HR 10 oktober 2003, NJ 2005, 89
• HR 13 juni 1975, NJ 1975, 509

Per 1 januari 2006 is titel 7:17 BW, waarin de nieuwe regels betreffende de verzekeringsovereenkomst zijn ondergebracht, in werking getreden. De artikelen 7:957 en 7:959 BW bevatten bepalingen over de bereddingsplicht. Op grond van overgangswetgeving gold in deze zaak echter nog het oude recht, zijnde artikel 283 K. (oud). De ratio achter artikel 283 K (oud) was enerzijds om te voorkomen dat een verzekerde, vertrouwende op het bestaan van een verzekering, bij een verzekerd evenement na laat maatregelen te treffen die hij zonder die verzekering bij een normale zorgvuldigheid wel zou hebben genomen. Anderzijds beoogde het artikel de verzekerde de garantie te geven dat de kosten van zulke maatregelen, mits redelijkerwijze verantwoord, door de verzekeraar gedragen zouden worden. Ook indien de maatregelen uiteindelijk tevergeefs bleken te zijn geweest. Een van de voorwaarden voor voornoemde vergoedingsplicht is dat de maatregelen worden verricht vanwege een onmiddellijke dreiging van het intreden van een schade-evenement. Hoewel in artikel 283 K. (oud) niet met zoveel woorden wordt gesproken over ‘een onmiddellijke dreiging van de verwezenlijking van het gevaar/risico’ – of zoals in artikel 7:957 BW wordt gesproken over ‘het ophanden zijn van de verwezenlijking van het risico’ – moet dat er toch in worden gelezen. Het artikel beoogde de vergoeding uit sluiten van kosten die ter vermijding of vermindering van schade worden gemaakt, zonder dat er op dat moment sprake is van een onmiddellijk dreigend gevaar. In zo’n geval is geen sprake van bereddingskosten in de zin van artikel 283 K. (oud) of artikel 7:957 BW. Het onderhavige arrest bevestigt de Hoge Raad zijn eerdere jurisprudentie dat pas sprake kan zijn van bereddingskosten indien de kosten zijn gemaakt ter voorkoming van een ‘onmiddellijk dreigend gevaar’. Van een ‘onmiddellijk dreigend gevaar’ kan eerst sprake zijn indien de verzekerde op het moment dat hij overgaat tot beredding, in redelijkheid heeft kunnen aannemen dat er sprake was van een onmiddellijk dreigend gevaar van zodanige aard dat het onverwijld treffen van maatregelen geboden is. Daarbij mag hij zich in beginsel laten leiden door wat ter zake deskundigen aangeven, tenzij de verzekerde wist of had behoren te weten dat dit advies niet op deugdelijke gronden berustte. Voor zowel artikel 283 K. (oud) als artikel 7:957 BW worden dezelfde criteria gehanteerd. De rechter die beoordeelt of sprake is van een ‘onmiddellijk dreigend gevaar’, dient haar oordeel goed te motiveren. In casu had het hof zijn oordeel dat daarvan sprake was ontoereikend gemotiveerd, met name in het licht van het verweer van verzekeraars dat wel degelijk binnen afzienbare tijd gereinigd en uitgeleverd had kunnen worden, zonder dat er dreiging van gedekte schade was. De Hoge Raad vernietigt op die grond het arrest van het hof.